Dişliler Hakkında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Dişliler Hakkında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Endüstriyel sektörlerde makine ve güç iletimi sistemlerinin ana bileşenlerinden biri olan dişliler hareketin düzenli bir şekilde aktarılmasını sağlar. Doğru dişli tercih edilmezse performans kaybı zedelenme ve hatta mekanik bozulmalar kaçınılmaz olabilir. Dişliler hakkında seçim yaparken dikkat edilmesi gerekenler;

1. Malzeme Türü ve Dayanıklılık

Dişliler kullanılan malzemeye göre farklı nitelikler gösterir. Aşınma kapasitesi, yük taşıma kapasitesi ve ömrü açısından malzeme seçimi büyük bir önem taşır.

Çelik yüksek direnç gerektiren sistemlerde yaygın olarak tercih edilirken plastik dişliler düşük yük taşıyan sistemlerde kullanılır.

2. Modül ve Diş Sayısının Önemi

Dişli seçerken en önemli teknik kriterlerden biri modül değeridir. Modül dişliler arasındaki mesafeyi belirler. Dişlinin genel dayanıklılığı üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.

Modül ve Diş Sayısına Göre Kullanım Alanları

• Küçük modüllü dişliler hassas sistemlerde kullanılır. Örneğin saat mekanizmalarında küçük modüllü dişliler yer alır.
   
• Büyük modüllü dişliler ağır yük taşımak için uygundur. Endüstriyel vinçler ve büyük makinelerde büyük modüllü dişliler kullanılır.
   

Dişli sayısı arttıkça hareket iletimi daha pürüzsüz hale gelir ancak fazla diş sayısı sürtünmeyi artırarak enerji kaybına neden olabilir.

3. Farklı Dişli Tipleri ve Kullanım Alanları

Endüstride farklı amaçlar için çeşitli dişli türleri bulunmaktadır. İşte en yaygın dişli çeşitleri ve kullanıldığı alanlar:

Düz Dişliler

Bu dişli türü en basit olanlardan biridir ve paralel mil bağlantılarında kullanılır.

• Avantajları: Üretimi basittir maliyeti düşüktür.
   
• Dezavantajları: Yüksek hızlarda çalışırken gürültü yapabilir.
   

Helis Dişliler

Helis dişliler diş profili açılı olduğu için daha sessiz çalışır.

• Avantajları: Daha az gürültü çıkarır ve yüksek yük taşıma kapasitesine sahiptir.
   
• Dezavantajları: Üretimi ve montajı daha karmaşıktır.
   

Konik Dişliler

Konik dişliler hareketi 90 derece yönlendirmek için kullanılır.

• Avantajları: Açılı hareket aktarımı yapabilir.
   
• Dezavantajları: Diğer dişlilere göre üretim maliyeti daha yüksektir.

 

---

4. Yağlama ve Bakımın Önemi

Endüstriyel sistemlerde dişliler sürekli sürtünmeye maruz kaldığından aşınmayı en aza indirmek için düzenli yağlama gerektirir. Yanlış yağlama veya yetersiz bakım dişlilerin ömrünü önemli ölçüde kısaltabilir.

Hangi Yağ Türü Kullanılmalı?

Kullanılacak yağ tipi dişlinin çalışma şartlarına bağlıdır. Genel olarak iki ana yağlama yöntemi vardır:

1. Sıçratmalı Yağlama: Küçük ve orta ölçekli sistemlerde kullanılır. Yağ dişlinin dönüşüyle beraber parçaların üzerine sıçratılarak dağıtılır.
    
2. Basınçlı Yağlama: Büyük sanayi makinelerinde tercih edilir. Bir pompa yardımıyla dişlilere yağ püskürtülerek sürtünme azaltılır.
    

5. Doğru Montaj ile Verimi Artırma

Dişliler yanlış monte edilirse hız kayıpları titreşim ve aşınma gibi olumsuz sonuçlarla karşılaşılabilir. Bu nedenle montaj sırasında aşağıdaki adımlara dikkat edilmelidir:

• Merkezleme: Dişlilerin eksenleri tam hizalanmış olmalıdır.
   
• Yük Dağılımı: Baskının eşit olarak dağılması için doğru rulman kullanımı önemlidir.
   
• Sıkılık Kontrolü: Çok sıkı veya gevşek montaj verim kaybına neden olabilir.
   

6. Gürültü ve Titreşim Problemlerini Azaltma

Yüksek hızlarda çalışan dişliler sürtünme ve yanlış hizalama nedeniyle titreşim ve gürültü üretebilir. Bu problemleri önlemek için şu yöntemler uygulanabilir:

• Helis dişli kullanımı: Açılı diş yapısı sayesinde daha sessiz çalışır.
   
• Dişli muhafazaları: Dişlileri kapalı sistemlerde kullanarak ses yalıtımı sağlanabilir.
   
• Dengeli yağlama: Sürtünmeyi azaltarak ses seviyesini düşürür.

7. Dişli Ömrünü Uzatmanın Yolları

Makine sistemlerinde dişliler sürekli olarak baskı ve sürtünmeye maruz kalır. Doğru kullanım ve düzenli bakım ile ömürleri önemli ölçüde uzatılabilir. İşte dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar:

Doğru Malzeme Seçimi

Dayanıklılığı yüksek malzemeler tercih edilerek dişlilerin erken aşınması önlenebilir. Örneğin ağır yük taşıyan sistemlerde sertleştirilmiş çelik dişliler kullanılmalıdır.

Düzenli Yağlama

Yağlama sistemleri periyodik olarak kontrol edilmeli ve dişlilerin çalışma koşullarına uygun yağlayıcılar seçilmelidir. Yağ değişim süreleri üretici önerilerine göre belirlenmelidir.

Aşırı Yüklenmeden Kaçınma

Dişli sistemleri tasarım kapasitesinin üzerinde yüklenirse erken aşınma veya kırılma meydana gelebilir. Bu nedenle sistemin yük kapasitesi hesaplanarak uygun dişli seçimi yapılmalıdır.

Doğru Depolama ve Taşıma

Dişli parçaları nemli veya kirli ortamlarda saklanmamalıdır. Paslanmayı önlemek için yağlanmış olarak saklanmalı ve temiz bir alanda muhafaza edilmelidir.

 

---

Sıkça Sorulan Sorular

1. Dişli neden aşınır?

Yanlış yağlama aşırı yüklenme ve hatalı montaj gibi nedenler dişlilerin aşınmasına yol açabilir.

2. Hangi dişli türü en sessiz çalışır?

Helis dişliler açılı diş yapısı sayesinde düz dişlilere kıyasla daha sessiz çalışır.

3. Dişliler ne kadar sürede yağlanmalıdır?

Yağlama periyotları kullanılan sistemin türüne bağlıdır. Endüstriyel makinelerde genellikle 3 ila 6 ay arasında yağ değişimi önerilir.

4. Plastik dişliler hangi alanlarda kullanılır?

Hafif yük taşıyan sistemlerde elektronik cihazlarda ve oyuncaklarda tercih edilirler.

5. Dişli montajında nelere dikkat edilmelidir?

Dişlilerin eksenleri hizalanmalı aşırı sıkı veya gevşek montajdan kaçınılmalıdır.

6. En dayanıklı dişli malzemesi hangisidir?

Sertleştirilmiş çelik yüksek dayanıklılığı nedeniyle en uzun ömürlü dişli malzemelerinden biridir.

7. Dişli değişim süresi nasıl belirlenir?

Aşınma belirtileri yüksek ses titreşim veya yağ sızıntıları varsa dişli değişimi düşünülmelidir.

8. Dişli muhafazaları neden önemlidir?

Gürültüyü azaltır dişliyi dış etkenlerden korur ve yağın daha uzun süre muhafaza edilmesini sağlar.

9. Dişli yağlama türleri nelerdir?

Sıçratmalı yağlama ve basınçlı yağlama olmak üzere iki ana tür bulunur.

10. Dişliler neden kırılır?

Aşırı yük hatalı hizalama ve yanlış malzeme kullanımı kırılmalara yol açabilir.